යථාභූත ඥානය සම්භවය වන්නේ පරමාණුත්තර, අනු ඉක්මවා ගිය, අනුත්තර ධම්මචක්කය මනසේ ප්‍රවර්තනය වීමට සැලැස් වීමෙන්ය. පරමාණුත්තර සුඤ්ඤාතාවය උපයාගෙන වාසය කරව. මෝඝ රාජය සුඤ්ඤාතාවය අචේක්ෂණය කරව, සැම විටම අස්ථි(ඇත) නොවන, නස්ථි(නැත) නොවන මධ්‍යයෙන් ධර්මය ගනුව, ලෙස සූත්‍ර රාශියක ඇත.

සිදුහත් කුමරැ ඉපදුණු කාලය තහවුරු වේ

ලුම්බිණි සල් උයනේ මහ මයා සෑයේ නටබුන් මතුවේ

නේපාලයේ ලූම්බිණියේ පිහිටි මායා දේවි විහාරය ආසන්නයේ කළ කැණීමකදි මෙතෙක් සොයා ගැනුණු පැරැණිම බෞද්ධ විහාරයේ නටබුන් සොයාගැනීමට පුරාවිද්‍යාඥයෝ පිරිසක් සමත්වූහ.
ලූම්බිණියේ මායාදේවි විහාරය පිහිටා ඇත්තේ සිදුහත් කුමරුන් උපත ලැබූ සල් උයනේ වන අතර කැණීම් වලදි සොයාගෙන ඇත්තේ මහාමායා දේවිය සිදුහත් කුමරුන් බිහි කරන අවස්ථාවේ අල්ලාගෙන සිටි බව කියන ගස ආවරණය කරමින් තැනූ විහාරයයි.
මෙම විහාරය ක්‍රිස්තු පූර්ව  6 වැනි සියවසට අයත් වන බවත් ලූම්බිණියේ පිහිටි මායා දේවි විහාරයට යටින් ඉදිකර තිබූ බවත් පුරාවිද්‍යාඥයෝ පවසති.
පුරාවිද්‍යාඥයන් මෙම කැණීම් ආරම්භ කරන ලද්දේ මායා විහාරයේ මධ්‍යයෙනි. 
මෙම විහාරයේ පියස්සක් නොමැති බවත්  දැවයෙන් කරන ලද ගොඩනැගිල්ලක් වූ බවත් පුරාවිද්‍යාඥයෝ පවසති. ඉන්පසුව ඒ මතින් ගඩොලින් විහාර තනා ඇති බවද ඔවුහු   කියති.
මේ සොයා ගැනීමත් සමග බුදු  රදුන්ගේ උපත පිළිබඳ මෙතෙක් තිබූ මතවාද නිරාකරණය වනු ඇතැයි ද පුරාවිද්‍යාඥයෝ පවසති.
බුදු රදුන් උපත ලැබූ ස්ථානය ලෙස නේපාලයේ ලූම්බිණිය  හඳුනාගෙන තිබූ අතර සෑම වර්ෂයකම ලූම්බිණිය වැද පුදා ගැනීමට දහස් ගණනින් ජනයා එහි පැමිණෙති.
බුදු රදුන් උපත ලැබුවේ ක්‍රිස්තු පූර්ව 390ත් ක්‍රිස්තු පූර්ව 340ත් අතර කාල සීමාවේදි බවට ඇතැම් පුරාවිද්‍යාඥයන්ගේ මතය මේ සමග බිඳී යනු ඇතැයි පුරා විද්‍යාඥයෝ කියති.
මේ වනතෙක් බෞද්ධ ශිෂ්ටාචාරය පිළිබඳ පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂි  පැවතියේ ක්‍රිස්තු පූර්ව තුන් වැනි සියවස දක්වා පමණි. ක්‍රිස්තු පූර්ව තුන් වැනි සියවසේ දී පැවැතියේ අශෝක අධිරාජ්‍යයාගේ කාල සීමාවයි.
මෙම කැණීම් වලදි සොයාගත් ගොඩනැගිලි ශේෂයන්, අඟුරු කැබැලි හා ධාන්‍ය වර්ග විකිරණ කාබන් හා සම්බන්ධ තාක්ෂණයන් යොදාගනිමින් පරීක්ෂාවන්ට ලක්කරන බව කැණීම් වලට එක් වූ පුරාවිද්‍යාඥයෝ   පවසති.
මෙම කැණීම් වලට ඩර්හැම් විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය රොබින් කොනින්හැම් ඇතළු පිරිසක් ද සහභාගි වූහ.
(බීබීසී හා සීඑන්එන් වාර්තා ඇසුරෙනි)







2013 නොවැම්බර් මස 26 | . , තිස්ස මඩවල ,තුෂාර සිල්වා


ලොව පැරණිම වන රමණිය..
ලොව පැරණිම විහාරයේ නටබුන් හමුවේ


ලොව පැරණිතම බෞද්ධ විහාරයේ නටබුන් සිද්ධාර්ථ කුමරු උපන් ලුම්බිණි සල්උයනෙන් හමු වූ බව බ්‍රිතාන්‍යයේ ඩර්හැම් සරසවියේ පුරාවිද්‍යාඥ රොබින් කොනින්හැම් ප්‍රකාශ කරයි.

මේ විහාර නටබුන් හමුව ඇත්තේ වසර දහස්‌ ගණනක්‌ බෞද්ධයන්ගේ වන්දනාවට ලක්‌වුණ සිද්ධාර්ථ බෝසතාණන් මෙලොවට උපන් ස්‌ථානයේ පිහිටි මායාදේවි මධ්‍යයේ කරනු ලැබූ කැණීම්වලිනි.

මෙම පැරණි විහාරය හයවැනි සියවසේ ගොඩනගන ලද්දක්‌ විය හැකි බව බ්‍රිතාන්‍ය පුරාවිද්‍යාඥයෝ පවසති. 

ලීයෙන් කරන ලද පැරණි විහාරයක නටබුන් මායාදේවි විහාරයේ මධ්‍යයේ කරනු ලැබූ කැණීම්වලදී හමුව ඇත. 

මේ නව සොයාගැනීම් නිසා සිද්ධාර්ථ කුමරු උපන් දිනය වසර සියයකින් පමණ පස්‌සට යා හැකි බව බ්‍රිතාන්‍ය පුරාවිද්‍යාඥයෝ පවසති. සාමාන්‍ය පිළිගැනීම වන්නේ සිද්ධාර්ථ කුමරු උපන්නේ ක්‍රි.පු. 623 දී බවයි. නමුත් මේ සොයාගැනීම් අනුව එය ක්‍රි.පූ. 550 දී සිදුවන්නට ඇතැයි යන මතය පුරාවිද්‍යාඥයන් විසින් ඉදිරිපත් කරනු ලබයි.

අශෝක අධිරාජ්‍යයා ලුම්බිණි සල්උයනේ අශෝක ස්‌ථම්භය පිහිටුවනු ලැබුවේ ක්‍රි.පූ. 249 දීය. 

විනාශයට පත්ව තිබුණු මායාදේවි විහාරය ඉංග්‍රීසි පුරාවිද්‍යාඥයන් විසින් සොයාගනු ලැබුවේ 1896 දීය. එය වර්තමානයේ යුනෙස්‌කෝ ලෝක උරුම ස්‌ථානයක්‌ ලෙස ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත. 

මේ පැරණි විහාරයේ බෝධිඝරයක්‌ තමන් සොයාගත් බව පුරාවිද්‍යාඥ රොබින් කොනින්හැම් පවසයි.

පුරාවිද්‍යාඥයන් වන බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික රොබින් කොනින්හැම් හා කෝසාල් ප්‍රසාද් ආචාර්යා මේ කැණීම් නිරීක්‍ෂණය කරන අයුරු මුල් පිටුවේ ඡායාරූපයෙන් දැක්‌වේ.

චතුර පමුණුව
2013 නොවැම්බර් 27 බදාදා දිවයින