යථාභූත ඥානය සම්භවය වන්නේ පරමාණුත්තර, අනු ඉක්මවා ගිය, අනුත්තර ධම්මචක්කය මනසේ ප්‍රවර්තනය වීමට සැලැස් වීමෙන්ය. පරමාණුත්තර සුඤ්ඤාතාවය උපයාගෙන වාසය කරව. මෝඝ රාජය සුඤ්ඤාතාවය අචේක්ෂණය කරව, සැම විටම අස්ථි(ඇත) නොවන, නස්ථි(නැත) නොවන මධ්‍යයෙන් ධර්මය ගනුව, ලෙස සූත්‍ර රාශියක ඇත.

කැඩෙන බිඳෙන ලෝකය බුදුදහමේ ඇසින්

වර්තමානයෙහි ලෝක විනාශය පිළිබඳ විවිධ අදහස් සහ උපකල්පන පැතිරෙමින් පවතී. මේ පිළිබඳව බුදුදහමෙහි සූත්‍ර දේශනාවල ඇතුළත් අදහස් කුමක්ද? මෙම ලිපියෙන් බලාපොරොත්තු වන්නේ පුද්ගලික අදහස් නොමැතිව බුදුරජාණන්වහන්සේ විසින්ම දේශනා කළ බවට පිළිගැනෙන ත්‍රිපිටකයෙහි අඩංගු සූත්‍ර දේශනා ඇසුරින්ම විස්තරයක් ඉදිරිපත් කිරීමය. අංගුත්තර නිකායේ සත්තක නිපාතයෙහි දෙවන පණ්ණාසකයේ, මහාවග්ගයේ ඇතුළත් සත්ත සුරියුග්ගමන සූත්‍ර දේශනාව, මේ පිළිබඳව මනාවූ විස්තරයක් ඉදිරිපත් කරයි. එම සූත්‍ර දේශනාවේ අඩංගු සම්පූර්ණ කරුණු මෙහි ඇතුළත් කරන්නේ නිවැරැදි අදහසක් ලබා ගැනීම පිණිසය.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වේසාලියෙහි, අම්බපාලි වනයෙහි වැඩවසන්නේ භික්ෂූන් වහන්සේලාට ආමන්ත්‍රණය කොට මෙසේ දේශනා කළහ. “මහණෙනි, සංස්කාරයෝ අනිත්‍යයයි. අස්ථිරයි. සැනසීමක් නැහැ. සියලු සංස්කාරයන් කෙරෙහි කලකිරීම හෙවත් සංවේගය ඇතිකරගැනීමට මේ කාරණයම ප්‍රමාණවත්ය. නොඇලී සිටීමට ප්‍රමාණවත්ය. මේ සියලු සංස්කාරයන්ගෙන් මිදීමට ප්‍රමාණවත්ය. “මෙහි සංස්කාර ලෙස අදහස් කළේ හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් හටගත් සවිඤ්ඤාණක සහ අවිඤ්ඤාණක සෑම වස්තූන්මය. තවදුරටත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කරති.
“මහණෙනි, සිනෙරු පර්වතය දිගින් යොදුන් සුවාසු දහසකි. පළලින් යොදුන් සුවාසු දහසකි. සුවාසු දහසක් යොදුන් මහ සයුරෙහි ගිලී සිටියේ ය. සුවාසූදහසක් යොදුන් මහමුහුදින් උඩට නැඟී සිටියේ ය.”
මහණෙනි, යම් ආකාරයකින් බොහෝ වර්ෂයක්, බොහෝ වර්ෂ සීයක්, බොහෝ වර්ෂ දහසක් බොහෝ වර්ෂ සිය දහසක් වර්ෂාව නොවන්නේ ය. මහණෙනි, මෙසේ වැසි නොවැසීම නිසා බීජයන්ද, වෘක්ෂලතා, ඖෂධ, තෘණ, කැලෑවෝ පවතී නම් මේ සියල්ලම වියළෙති. විශේෂයෙන්ම, එනම් මුළුමනින්ම වියළෙති. නැවත නොවැඩෙති.
මහණෙනි, මෙසේ මෙම සියලු සංස්කාරයෝ අනිත්‍යයයි. අස්ථිරයි. සැනසීමක් නැත්තේමය. මේ නිසා සියලු සංස්කාරයන්හි කලකිරීම හෙවත් සංවේගයට මෙයම ප්‍රමාණවත් ය. නොඇලීමට ප්‍රමාණවත් ය. මිදෙන්නට ප්‍රමාණවත්ය.
භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරනු ලබන මීළඟ විස්තරය ලෝක විනාශය පිළිබඳව ඉතා වැදගත් කොටසකි. එනම්, “මහණෙනි, දිගුකල් ඇවෑමෙන් කිසියම් කලෙක දෙවෙනි සූර්යයෙක් පහළ වන්නේ ය. මහණෙනි, දෙවෙනි සූර්යයාගේ, පහළවීම නිසා කුඩා ගංගාවෝ ද, කුඩා දියවිල්ද, වියළෙති. මුළුමනින්ම වියළෙති. නොවැඩෙති.”
“මහණෙනි, දීර්ඝ කාලයක ඇවෑමෙන්, කිසියම් කලෙක තෙවන සූර්යයෙක් පහළ වන්නේ ය. මහණෙනි, තෙවැනි හිරුගේ පහළ වීම නිසා ගංඟා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී යන මහා ගංඟාවෝ වියළෙති. මුළුමනින්ම වියළෙති. නොවැඩෙති. මෙම සෑම කෙටි විස්තරයකින් පසුවම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සංස්කාර වස්තූන්හි ඇති අනිත්‍යතාව පිළිබඳ සිහිපත් කොට සංවේගය, නොඇලීම සහ එම සංස්කාර වස්තූන්වලින් මිදීමට සුදුසු බව අවධාරණය කරති.
“මහණෙනි, දීර්ඝ කාලයක් ඇවෑමෙන් කිසියම් කලෙක, යම්හෙයකින් සතරවන සූර්යයෙක් පහළ වන්නේ ය. එම සතරවන සූර්යයාගේ පහළවීම නිසා යම් තැනකින් මහා නදීහු උපදින්නේ නම් එම මහවිල්ද එනම් අනෝතත්ත, සිංහ ප්‍රපාත, රථකාර, කර්ණමුණ්ඩ, කුණාල, ෂඩ්දන්ත, මන්දාකිනි නම් වූ මහවිල්හු වියළෙති. මුළුමනින් වියැළෙති නොවැඩෙති.”
මහණෙනි, දීර්ඝ කාලයක ඇවෑමෙන් පසුව, කිසියම් කලෙක, යම්හෙයකින් පස්වන සූර්යයෙක් පහළවන්නේ ය. පස්වන හිරුගේ පහළවීම නිසා මහ මුහුදෙහි සියක් යොදුන් දිය පහළ බසින්නේ ය. මහා සමුද්‍රයෙහි දෙසීයක් යොදුන් දිය පහළ බසින්නේ ය. මහ සයුරෙහි තුන්සියයක් යොදුන් දිය පහළ බසින්නේ ය. මේ ලෙස හාරසිය, පන්සිය, හයසිය සහ සත්වන යොදුන් දිය පහළ බසින්නේ ය. මහසයුරෙහි තල්ගස් හතක් පමණ ප්‍රමාණයට දිය අඩු වී සිටුනේ ය. මේ අයුරින් හය තලක්, පස්තලක්, සිවුතලක්, තුන්තලක්, දෙතලක්, එක්තලක් පමණට දිය මහා සමුද්‍රයෙහි අඩුවී පවතින්නේ ය. මීළඟට මහා සමුද්‍රයෙහි පුරුෂයන් සත්දෙනෙකුගේ උස ප්‍රමාණයට දිය ඉතිරිව පවතින්නේ ය. සිය පුරුෂයන් ප්‍රමාණයට ද, පස් පුරුෂයන් ප්‍රමාණයට ද සතර පුරුෂයන් ප්‍රමාණයට ද තුන් පුරුෂයන් ප්‍රමාණයට ද පුරුෂයන් දෙදෙනෙකුගේ ප්‍රමාණයට ද එක් පුරුෂයෙකුගේ ප්‍රමාණයට ද පුරුෂයෙකුගේ බාගයක ප්‍රමාණයට ද, තුනටිය ප්‍රමාණයට ද දණිස් ප්‍රමාණයට ද ගොප්ඇට ප්‍රමාණයට ද මහා මුහුදෙහි දිය ඉතිරිව පවත්නේ ය.
මහණෙනි, යම් පරිදි සරත් කාලයෙහි, මහ දිය පොද ඇති වැසි වසිනා කල්හි ඒ ඒ තැන්වල, දිය රැඳෙන තැන්වල දිය පැවතුනේ නම් ඒ ආකාරයෙන්ම ස්වල්ප වූ දිය මහ සයුරෙහි ඉතිරිව පැවතුනේ වෙයි. මහණෙනි, පස්වන හිරුගේ පහළවීමෙන් පසු ඇඟිලි පුරුක් තෙමන තරමට මතුවන දිය මහසයුරෙහි නොවන්නේ ය.
ලෝක විනාශය සිදුවීමේ දී ගොඩබිමද, විල්ද, ගංඟාවලද, මහ සමුද්‍රයෙහි ද ජලය සිඳීමෙන් සිදුවන විනාශය ඉහත පැහැදිලි විණි. වැසි නොවැටීමෙන් සිදුවූ මෙම විපත ජලයෙන් සිදු වූ විනාශයයි. ඊළඟට ආරම්භ වන්නේ ගින්නෙන් සිදුවන විනාශයයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ පැහැදිලි කොට දේශනා කරති.
මහණෙනි, දිගු කලක් ඇවෑමෙන් කිසියම් කාලයෙක්හි යම්හෙයකින්, හයවන සූර්යයෙක් පහළවන්නේ ය. මහණෙනි, හයවන සූර්යයාගේ පහළවීමෙන් මේ මහපොළොවත්, සුනෙර පර්වතයත් දුම් දමන්නේ ය. මහත්සේ දුම් දමන්නේ ය. අතිමහත් සේ දුම් දමන්නේ ය. මහණෙනි, කුඹල්කරු උදුනෙහි හෙවත් ලිපෙහි ගිනි දල්වන්නේ පළමු පළමු යම්සේ දුම්දමාද මහත්සේ, අතිමහත් සේ දුම්දමාද, මහණෙනි, ඒ ආකාරයෙන්ම මේ මහා පොළොවත් සුනෙර පර්වත රාජයාත් ඒ හයවන හිරුගේ පහළවීමෙන් දුම්දමන්නේ ය. මහත්සේ දුම්දමන්නේ ය. ඉතාමහත්සේ දුම් දමන්නේ ය.
නැවතත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කරති.
මහණෙනි, යම් ආකාරයකින්, දීර්ඝ කාලයක් ඇවෑමෙන් පසුව සත්වන සූර්යයෙක් පහළවන්නේ ය. මහණෙනි, සත්වන හිරුගේ පහළවීමෙන් මේ මහපොළොවද සිනෙරු පර්වත රාජයා ද ගිනිගෙන ඇවිළෙයි. දිලිහෙයි. එකම ගිනි ජාලාවක් බවට පත්වෙයි. මහණෙනි, මේ මහපොළොවත් සිනෙරු පර්වතයත් දැවි දැවී යත්ම වාතයෙන් විසිවී, එනම් පාවීයමින් ගින්දර බඹලොව දක්වාම යති.
මහණෙනි, ඇවිළගිය, දැවෙන මහාගිනිකඳින් මැඩුනු සිනෙරු පර්වත රාජයාගේ සියක් යොදුන් උසැති කූටයෝ ද බිඳ වැටෙති. දෙසීයක් උසැති, තුන්සීයක් උසැති, හාරසීයක් යොදුන් උසැති, පන්සීයක් යොදුන් උසැති ගල් කුළුහුද බිඳ වැටෙති.
“මහණෙනි, ඇවිළගත් දැවෙන මේ මහපොළොවෙහිද සිනෙරු පර්වත රාජයාගේ ද අළු හා දැලි නොපෙනේ. මහණෙනි, ඇවිළ ගෙන දැවෙන ගිතෙල් හි හෝ යම්තෙල්හි අළු හෝ දැලි නොපෙනෙන්නේද, එසේම ඇවිළගෙන දැවෙන මේ මහපොළොවෙහි හා සිනෙරු පර්වත රාජයාගේ ද අළු හා දැලි නොපෙනෙයි.” “මහණෙනි, මේ මහාපොළොවෙහි හා සිනෙරු පර්වතරාජයා ගින්නෙන් දැවෙන්නාහ. වැනසෙන්නාහ. නොපවත්නාහයි සෝතාපන්නයන් හැර වෙන කවරෙක් කතා කිරීමට සමත්වේද? අදහන්නේ ද?
මෙයට පිළිතුරු දීමට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙවැනි කතා පුවතක් ගෙනහැර දක්වති. එය උතුම් වූ අවවාදයකි.
“මහණෙනි, පෙරසිදුවීමකි. දෘෂ්ටියක් ඇතිකරගත්, කාමයන්හි රාගය පහකළ සුනෙත්ත නම් ශාස්තෘවරයෙක් විය. සුනෙත්ත ශාස්තෘවරයාට නොයෙක්, සියගණන් ශ්‍රාවකයෝ වූහ. මහණෙනි, සුනෙත්ත ශාස්තෘවරයා බ්‍රහ්මලෝකයට යාම පිණිස ශ්‍රාවකයනට දහම් දෙසති.” “මහණෙනි, බ්‍රහ්මලෝකයට යාම පිණිස දහම් දෙසන සුනෙත්ත ශාස්තෘහුගේ අනුශාසනය යම්කෙනෙක් සියලු ආකාරයෙන් දැන ගත්තේ ද, ඔහු මරණින් මතු සුගති සංඛ්‍යාත බ්‍රහ්මලෝකයෙහි ඉපදුනාහ. යමෙක් අනුශාසනය සියලු ආකාරයෙන් නොපිළිපැද්දේද, ඔහු මරණින් මතු පරනිම්මිත වසවත්තියෙහි ඉපදුනාහ. ඇතැම්හු නිම්මාණරති දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැමෙක් තුසිත දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැම්හු යාම දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැම්හු තාවතිංස දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැම්හු චාතුම්මහාරාජික දෙවියන් සමීපයේද ඉපදුනාහ. ඇතැම්හු ක්ෂත්‍රිය මහා සාරයන් වෙතද, ඇතැම්හු බ්‍රාහ්මණ මහා සාරයන්වෙතද, ඇතැම්හු ගෘහපති මහාසාරයන් වෙතද ඉපදුණාහ. මෙම සුනෙත්ත ශාස්තෘවරයාට මෙබදු සිතක් පහළ විය. පරලොව දී ශ්‍රාවකයන් හා සමානව ඉපදුනොත් එය මට නොගැළපෙයි. එමනිසා මෛත්‍රී ධපනය වඩන්නෙමියි යනුවෙනි. සුනෙත්ත ශාස්තෘවරයා සත්වසක් මෛත්‍රී ධ්‍යානය වඩා සත්තසංවට්ටවිවට්ඨ කල්පයක් මිනිස් ලොව උපදින්නට නොපැමිණේ ය.
බුදුදහමට අනුව ලෝක විනාශය සිදුවන්නේ ලෝකවාසී සත්වයන්ගේ රාග, ද්වේෂ, මෝහ ආදී කෙලෙස් බහුලවීම නිසයි. මෙම කෙලෙස් මුල්කරගෙන සත්වයන් විසින් අප්‍රමාණ අකුසල් රැස් කරති. මේ නිසාම වතුරෙන්, ගින්නෙන් හා සුළඟින් ලෝක විනාශය සිදුවෙයි.
බෞද්ධ දර්ශනයට අනුව පවසන්නේ නම් ලෝකය නම් වූ ජාති, ජරා, මරණ, සෝක, පරිදේව, දුක්ඛ, දෝමනස්සයන්ගෙන් ඇතිවන භයානක විනාශයෙන් සදහටම මිදීමට තෘෂ්ණාව මුළුමනින්ම ප්‍රහාණය කිරීමය. එවිට කිසිදු ලෝක විනාශයක් ගැන බියක් නැත.

මහ දවාලේත් යෝගාවචර භික්‍ෂුන් පෙනී නොපෙනී යන හාස්කම් වනපෙතක් අනුරාධපුරයෙන් හමුවේ…

දහවල් කාලයේදී පවා යෝගාවචර භික්‍ෂුන් වහන්සේලාගේ රූ අසිරිමත් අයුරින් පෙනී නොපෙනී යන බවට ආරංචි පැතිරයන ඉපැරණි ආරාමික වනපෙතක් පිළිබඳව අනුරාධපුරයෙන් වාර්තා වේ.
විජයාරාම යන නමින් හැඳින්වෙන මෙම විස්මිත ආරාමික වන අරණ පිහිටා ඇත්තේ අනුරාධපුර සමාධි පිළිමය, කුට්ටම් පොකුණ අද්දරින් වැටී ඇති ගල්පාලම පාරේ කි.මී.දෙකක් යන විට හමුවන රණවිරු ඉන්දික අනුර මාවතේ ය.
කි‍්‍ර.ව. හත්වන හෝ අටවන සියවසට අයත් යැයි සැළකෙන ඉපැරණි වන වාසයක් හෙවත් පබ්බත විහාරයක් වන මෙහි මුළු භූමි ප‍්‍රමාණය අක්කර විසිතුන කි. මුලුමනින් වනාන්තර ලක්‍ෂණ පළ කරන එම භූමිය තුළින් පැරණි ආරාමික නටබුන් හතළිස් තුනක් මේ වනවිට හමු වී තිබේ.
දහවල් කාලයේ පවා එක් වරම පෙනී නොපෙනී යන භික්‍ෂුන් වහන්සේලාගේ රූප මෙම වන පෙත තුළින් මතුවන්නට පටන්ගෙන ඇත්තේ සියවස් ගණනක් තිස්සේ වල් බිහිවී තිබූ එම වනපෙත මේ වසරේ මුල සිට පුරාවිද්‍යා ගවේෂණ සඳහා යටි කැලය කපා ඉවත් කිරීමෙන් පසුවය. පුරාවිද්‍යා අධ්‍යක්‍ෂ ජනරාල් වරයාගෙ අනුමැතියයට තේ මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදල මගින් මෙහි ගවේෂණ කටයුතු අරඹා තිබේ.
ඒ මධ්‍යම සංස්කෘතික අරමුදලේ ව්‍යාපෘති අධ්‍යක්‍ෂ (අනුරාධපුරය) සේවාසම්මානිත මහාචාර්ය ටී.පී.කුලතුංග ගේ අධීක්‍ෂණය යටතේය.
‘ඉස්සරමේ කැළයේ වලිගය තියන මිනිහෙක් ඉන්නවය කියලා කට කතා තිබුණා. ඒ හින්දා මේ අවට ගම්වල ගෑණු අය දර කෑල්ලක් කඩා ගන්නවත් ඔය කැළයට අඩියක් තිබ්බේ නැහැ. ඒත් මෑතක ඉඳලා ප‍්‍රසිද්ධවෙලා තියෙන්නේ ඔය කැළයේ වන වාසීභික්‍ෂුන්වහන්සේලාගේ රූපමැවිලා පේනවා කියලයි. කොටින්ම පහුගිය දවසක මේ ව්‍යාපෘතියට සම්බන්ධ මිස්කෙනෙකුත් දවල් එකොළහ මාරට විතර ඔහොම අමුතු දෙයක් දැකලා තියනවා. ඒත් පුදුමේ කියන්නේ ඒ මිස් මේ ව්‍යාපෘතියට අළුත්, ඒ වගේම මෙහේ ඔහොම දෙයක් වෙනවය කියලා මීට කලින් කිසිම දවසක අහලා තිබිලත් නැහැ’ එම ව්‍යාපෘතියේ සේවයකරන මුතුබණ්ඩා දසනායක මහතාකීය.
‘එමෙන්ම එම භික්‍ෂුන්වහන්සේලා දර්ශනය වීමෙන්පසු තමන්ට මින් පෙරකිසිදා අත්දකින්නට නොලැබුණු කායික මානසික සුවසහනයක් ලැබුණු බව ද එම අත් දැකීමට මුහුණදුන් අය ප‍්‍රකාශකරන බවද පැවසේ. එසේම ඒ සම්බන්ධයෙන් විශ්වාස කළ හැකි අන්දමේ තොරතුරු ලැබුණු බැවින් තමන්වහන්සේ ද පසුගිය දිනයෙක මෙම ආරාමික වන පෙත නිරීක්ෂණය කළ බවත් එහි කිසියම් අධ්‍යාත්මික හරයක් ඇති බවත් ඒ සම්බන්ධ තමන් වහන්සේගේ නිගමනයන් ඉදිරිකාලයේ දී ප‍්‍රකාශයට කරන බවත් අනුරාධපුර බුද්ධශ‍්‍රාවක බෞද්ධ විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය පූජ්‍යපාතේගෙ මඤාණිස්සර හිමියෝ කීහ.
(සෞම්‍යා මීගහවෙල ලක්බිම)
2014 ඔක්තෝබර් 02

ලෝක විනාශය ගැන බිය නොවීමට නම්...

වර්තමානයෙහි ලෝක විනාශය පිළිබඳ විවිධ අදහස්‌ සහ උපකල්පන පැතිරෙමින් පවතී. මේ පිළිබඳව බුදු දහමෙහි සූත්‍ර දේශනාවල ඇතුළත් අදහස්‌ මොනවාද? මෙම ලිපියෙන් බලාපොරොත්තු වන්නේ පුද්ගලික අදහස්‌ නොමැතිව බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින්ම දේශනා කළ බවට පිළිගැනෙන ත්‍රිපිටකයෙහි අඩංගු සූත්‍ර දේශනා ඇසුරින් විස්‌තරයක්‌ ඉදිරිපත් කිරීමය. අංගුත්තර නිකායේ, සත්තක නිපාතයෙහි දෙවන පණ්‌ණාසකයේ, මහාවර්ගයේ ඇතුළත් සත්ත සූරියග්ගමන සූත්‍ර දේශනාව මේ පිළිබඳව මනාවූ විස්‌තරයක්‌ ඉදිරිපත් කරමිය. එම දේශනාවේ අඩංගු සම්පූර්ණ කරුණු මෙහි ඇතුළත් කරන්නේ නිවැරැදි අදහසක්‌ ලබාගැනීම පිණිසය.

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ වේසාලියෙහි අම්බපාලි වනයෙහි වැඩවසන්නේ භික්‌ෂුන් වහන්සේලාට ආමන්ත්‍රණය කොට මෙසේ දේශනා කළහ. 'මහණෙනි, සංස්‌කාරයෝ අනිත්‍යයි. අස්‌ථිරයි. සැනසීමක්‌ නැත. සියලු සංස්‌කාරයන් කෙරෙහි කළකිරීම හෙවත් සංවේගය ඇතිකර ගැනීමට මේ කාරණයම ප්‍රමාණවත්ය. නොඇලී සිටීමට ප්‍රමාණවත්ය. මේ සියලු සංස්‌කාරයන්ගෙන් මිදීමට ප්‍රමාණවත්ය.' මෙහි සංස්‌කාර ලෙස අදහස්‌ කළේ හේතු ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් හටගත් සවිඤ්ඤාණික සහ අවිඤ්ඤාණික සෑම වස්‌තූන්මය. තවදුරටත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ දේශනා කරති,

මහණෙනි, සිනෙරු පර්වතය දිගින් යොදුන් සුවාසූදහසකි. පළලින් යොදුන් සුවාසූ දහසකි. සුවාසූ දහසක්‌ යොදුන් මහ සයුරෙහි ගිලී සිටියේය. සුවාසුදහසක්‌ යොදුන් මහමුහුදින් උඩට නැගී සිටියේය.'

'මහණෙනි, යම් ආකාරයකින් බොහෝ වර්ෂයක්‌, බොහෝ වර්ෂ සීයක්‌, බොහෝ වර්ෂ දහසක්‌, බොහෝ වර්ෂ සිය දහසක්‌ වර්ෂාව නොවන්නේය. මහණෙනි, මෙසේ වැසි නොවැසීම නිසා බීජයන්ද වෘත-ලතා-ඔෂධ, තෘණ, කැලෑවෝ පවතිත් නම්, මේ සියල්ල වියළෙති. විශේෂයෙන්ම එනම් මුළුමනින්ම වියළෙති. නැවත නොවැඩෙති.

'මහණෙනි මෙසේ සියලු සංස්‌කාරයෝ අනිත්‍යයි. අස්‌ථිරයි. සැනසීමක්‌ නැත්තේමය. මේ නිසා සියලු සංස්‌කාරයන්හි කළකිරීම හෙවත් සංවේගයට මෙයම ප්‍රමාණවත්ය. නොඇලීමට ප්‍රමාණවත්ය. මිදෙන්නට ප්‍රමාණවත්ය.'

භාග්‍යවතුන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරනු ලබන මීළඟ විස්‌තරය ලෝක විනාශය පිළිබඳව ඉතා වැදගත් කොටසකි. එනම්, 'මහණෙනි, දිගුකල් ඇවෑමෙන් කිසියම්ම කලෙක දෙවැනි සූර්යයෙක්‌ පහළ වන්නේය. මහණෙනි, දෙවැනි සූර්යයාගේ පහළවීම නිසා කුඩා ගංගාවෝද, කුඩා දියවිල්ද වියළෙති. මුළුමනින්ම වියළෙති. නොවැටෙති.'

'මහණෙනි, මෙසේ හෙයින් සංස්‌කාරයෝ අනිත්‍යයහ. අස්‌ථිරයි. සැනසීමට නම් නැත්තේමය. එබැවින් සංස්‌කාරයන්හි කළකිරීමට මෙයම ප්‍රමාණවත්ය. නොඇලීමට ප්‍රමාණවත්ය. මිදීමට ප්‍රමාණවත්ය.' 

'මහණෙනි, දීර්ඝ කාලයක ඇවෑමෙන්, කිසියම් කලෙක තෙවැනි සූර්යයෙක්‌ පහළවන්නේය. මහණෙනි, තෙවැනි හිරුගේ පහළවීම නිසා ගංගා, යමුනා, අචිරවතී, සරභූ, මහී යන මහා ගංගාවෝ වියළෙති. මුළුමනින්ම වියළෙති. නොවැඩෙති.' මෙම සෑම කෙටි විස්‌තරයකින් පසුවම භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සංස්‌කාර වස්‌තූන්හි ඇති අනිත්‍යතාව පිළිබඳ සිහිපත් කොට සංවේගය, නොඇලීම සහ එම සංස්‌කාර වස්‌තූන්වලින් මිදීමට සුදුසු බව අවධාරණය කරති.

'මහණෙනි, දීර්ඝ කාලයක්‌ ඇවෑමෙන් කිසියම් කලෙක, යම් හෙයකින් සතරවැනි සූර්යයෙක්‌ පහළ වන්නේය. එම සතරවැනි සූර්යයාගේ පහළවීම නිසා යම් තැනකින් මහා නදීහු උපදින්නේ නම් එම මහවිල්ද, එනම් අනෝතත්ත, සිංහප්‍රාපාත, රථකාර, කර්ණමුණ්‌ඩ, කුණාල, ෂඩ්දන්ත, මන්දාකිනි නම් වූ මහවිල්හු වියළෙති. මුළුමනින් වියළෙති. නොවැඩෙති.'

'මහණෙනි, දීර්ඝ කාලයක ඇවෑමෙන් පසුව කිසියම් කලෙක, යම් හෙයකින් පස්‌වැනි සූර්යයෙක්‌ පහළ වන්නේය. පස්‌වැනි හිරුගේ පහළවීම නිසා මහ මුහුදෙහි සියක්‌ යොදුන් දිය පහළ බසින්නේය. මහා සමුද්‍රයෙහි දෙසීයක්‌ යොදුන් දිය පහළ බසින්නේය. මහ සයුරෙහි තුන්සියයක්‌ යොදුන් දිය පහළබසින්නේය. මේ ලෙස හාරසිය, පන්සිය, හයසිය සහ සත් යොදුන් දිය පහළ බසින්නේය. මහසයුරෙහි තල්ගස්‌ හතක්‌ පමණ ප්‍රමාණයට දිය අඩුවී සිටුණේය. මේ අයුරින් හයතලක්‌, පස්‌තලක්‌, සිවුතලක්‌, තුන්තලක්‌, දෙතලක්‌, එක්‌තලක්‌ පමණ දිය මහා සමුද්‍රයෙහි අඩුවී පවතින්නේය. මීළඟට මහා සමුද්‍රයෙහි පුරුෂයන් සත් දෙනකුගේ උස ප්‍රමාණයට දිය ඉතිරිව පවතින්නේය. සය පුරුෂයන් ප්‍රමාණයටද, පස්‌ පුරුෂයන් ප්‍රමාණයටද, සතර පුරුෂයන් ප්‍රමාණයටද. තුන් පුරුෂයන් ප්‍රමාණයටද, පුරුෂයන් දෙදෙනකුගේ ප්‍රමාණයටද, එක්‌ පුරුෂයකුගේ ප්‍රමාණයටද, පුරුෂයකුගේ භාගයක ප්‍රමාණයටද, තුනටිය ප්‍රමාණයටද, දණිස්‌ ප්‍රමාණයටද, ගොප්ඇට ප්‍රමාණයටද මහා මුහුදෙහි දිය ඉතිරි පවත්නේය.

'මහණෙනි, යම් පරිදි සරත් කාලයෙහි, මහ දිය පොද ඇති වැසි වසිනා කල්හි ඒ ඒ තැන්වල දිය රැඳෙන තැන්වල දිය පැවතුණේ නම්, ඒ ආකාරයෙන්ම ස්‌වල්ප වූ දිය මහ සයුරෙහි ඉතිරිව පැවතුණේ වෙයි. මහණෙනි, පස්‌වැනි හිරුගේ පහළවීමෙන් පසු ඇඟිලි පුරුක්‌ තෙමෙන තරමට මතුවන දිය මහ සයුරෙහි නොවන්නේය.'

ලෝක විනාශය සිදුවීමේදී ගොඩබිමද, විල්ද, ගංගාවලද, මහා සමුද්‍රයෙහිද ජලය සිඳීමෙන් සිදුවන විනාශය ඉහත පැහැදිලි විණි. වැසි නොවැටීමෙන් සිදුවූ මෙම විපත ජලයෙන් සිදුවූ විනාශයයි. ඊළඟට ආරම්භ වන්නේ ගින්නෙන් සිදුවන විනාශයයි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ පැහැදිලි කොට දේශනා කරති.

'මහණෙනි, දිගු කලක්‌ ඇවෑමෙන් කිසියම් කාලයෙක්‌හි යම් හෙයකින් හයවැනි සූර්යයෙක්‌ පහළ වන්නේය. මහණෙනි, හයවැනි සූර්යයාගේ පහළවීමෙන් මේ මහ පොළොවත්, සුනෙර පර්වතයත් දුම් දමන්නේය. මහත්සේ දුම් දමන්නේය. අතිමහත් සේ දුම්දමන්නේය. මහණෙනි, කුඹල්කරු උදුනෙහි හෙවත් ලිපෙහි ගිනි දල්වන්නේ පළමු පළමු යම් සේ දුම් දමාද මහත් සේ, අතිමහත් සේ දුම්දමාද, මහණෙනි, ඒ ආකාරයෙන්ම මේ මහා පොළොවත් සුනෙර පර්වත රාජයාත් ඒ හයවැනි හිරුගේ පහළවීමෙන් දුම් දමන්නේය. මහත් සේ දුම් දමන්නේය. ඉමහත් සේ දුම් දමන්නේය.'

සියලු සංස්‌කාරයන්ගේ අනිත්‍ය බව සිහිපත් කරවන භාග්‍යවතුන් වහන්සේ, එහි සංවේගයට නොඇලීමට සහ එමගින් නිදහස්‌ වීමටම යුතු බව පැහැදිලි කරති. නැවතත් භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙසේ දේශනා කරති.

'මහණෙනි, යම් ආකාරයකින් දීර්ඝ කාලයක්‌ ඇවෑමෙන් පසුව සත්වැනි සූර්යයෙක්‌ පහළවන්නේය. මහණෙනි, සත්වැනි හිරුගේ පහළවීමෙන් මේ මහ පොළොවද, සිනෙරු පර්වත රාජයාද ගිනිගෙන ඇවිලෙයි. දිලිහෙයි. එකම ගිනි ජාලාවක්‌ බවට පත්වෙයි. මහණෙනි, මේ මහපොළොවත් සිනෙරු පර්වතයත් දැවි දැවී යත්ම වාතයෙන් විසිවී, එනම් පාවී යමින් ගින්දර බඹලොව දක්‌වාම යති.'

'මහණෙනි, ඇවිලී ගිය දැවෙන මහා ගිනි කඳින් මැඩුණු සිනෙරු පර්වත රාජයාගේ සියක්‌ යොදුන් උසැති කූටයෝද බිඳ වැටෙති. දෙසියක්‌ උසැති, තුන්සියයක්‌ උසැති, හාරසියයක්‌ යොදුන් උසැති, පන්සියයක්‌ යොදුන් උසැති ගල් කුලුහුද බිඳ වැටෙති. 

'මහණෙනි. ඇවිලගත් දැවෙන මේ මහපොළොවෙහිද සිනෙරු පර්වත රාජයාගේද අළු හා දැලි නොපෙනේ. මහණෙනි, ඇවිලගෙන දැවෙන ගිතෙල්හි හෝ යම් තෙල්හි අළු හෝ දැලි නොපෙනෙන්නේද, එසේම ඇවිලගෙන දැවෙන මේ මහපොළොවෙහි හා සිනෙරු පර්වත රජයාගේද අළු හා දැලි නොපෙනෙයි.'

'මහණෙනි, මේ මහ පොළොවෙහි හා සිනෙරු පර්වතරාජයා ගින්නෙන් දැවෙන්නාහ. වැනසෙන්නාහ. නොපවත්නාහ. සෝතාපන්නයන් හැර වෙන කවරක්‌ කතාකිරීමට සමත් වේද? අදහන්නේද?

මෙයට පිලිතුරු දීමට භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මෙවැනි කතා පුවතක්‌ ගෙනහැර දක්‌වති. එය උතුම් වූ අවවාදයකි.

'මහණෙනි, පෙරසිදුවීමකින් දෘෂ්ටියක්‌ ඇතිකරගත්, කාමයන්හි රාගය පහකළ සුනෙත්ත නම් ශාස්‌තෘවරයෙක්‌ විය. සුනෙත්ත ශාස්‌තෘවරයාට නොයෙක්‌ සිය ගණන් ශ්‍රාවකයෝ වූහ. මහණෙනි, සුනෙත්ත ශාස්‌තෘවරයා බ්‍රහ්ම ලෝකයට යාම පිණිස ශ්‍රාවකයනට දහම් දෙසයි. මහණෙනි, බ්‍රහ්ම ලෝකයට යාම පිණිස දහම් දෙසන සුනෙත්ත ශාස්‌තෘහුගේ අනුශාසනය යම් කෙනෙක්‌ සියලු ආකාරයෙන් දැනගත්තේද, ඔහු මරණින් මතු සුගති සංඛ්‍යාත බ්‍රහ්ම ලෝකයෙහි ඉපදුණාහ. යමෙක්‌ අනුශාසනය සියලු ආකාරයෙන් නොපිළිපැද්දේ ඔහු මරණින් මතු පරනිම්මිත වසවත්තියෙහි ඉපදුණාහ. ඇතැම්හු නිම්මාණරති දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැමෙක්‌ තුසිත දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැම්හු යාම දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැම්හු තාවසිංහ දෙවියන් සමීපයේද, ඇතැම්හු චතුම්මහරාජික දෙවියන් සමීපයෙහිද ඉපදුණාහ. ඇතැම්හු ක්‍ෂත්‍රීය මහා සාරයන් වෙතද, ඇතැම්හු බ්‍රාහ්මණ මහාසාරයන් වෙතද, ඇතැම්හු ගෘහපති මහාසාරයන් වෙතද ඉපදුණහ.' මෙම සුනෙත්ත ශාස්‌තෘවරයාට මෙබඳු සිතක්‌ පහළ විය. පරලොවදී ශ්‍රාවකයන් හා සමානව ඉපදුණොත් එය මට නොගැළපෙයි. එම නිසා මෛත්‍රී ධ්‍යානය වඩන්නෙමි යි යනුවෙනි. සුනෙත්ත ශාස්‌තෘවරයා සත්වසක්‌ මෛත්‍රී ධ්‍යානය වඩා සත්ත සංවට්‌ටවිවට්‌ට කල්පයක්‌ මිනිස්‌ ලොව උපදින්නට නොපැමිණේය.

ලෝක විනාශවන විට ආභස්‌සර ස්‌වභාවයටද ලෝකය විවෘත වන විට ශූන්‍ය බව බ්‍රහ්ම විමානයෙහිද උපදියි. ඔහු මහා බ්‍රහ්මයා විය. තිස්‌හය වරක්‌ ශ්‍රක දේවේන්ද්‍රයා විය. අනේක වාරයක්‌ සක්‌විති රජව ධාර්මිකව ධර්මරාජව, සිව්සාගර කෙළවර කොට මහ පොළොව ඇතියේ සතුරන් දිනන්නේ, ජනපදවල ස්‌ථාවර බවට පැමිණ සත්රුවනින් පොහොසත් විය. ඔහුට සූර වූ දහසින් වැඩි පුත්‍රයෝ වූහ. හෙතෙම සාගර කෙළවර කොට මේ පොළොව අවි ආයුධ, දඬු මුගුරු නොදරා දැහැමින් යුතුව ඉසුරුමත් විය. එම සුනෙත්ත ශාස්‌තෘ තෙම මෙසේ දීර්ඝායුෂ ලැබුවත්, ඉපදීමෙන්, ජරා මරණයෙන්, ශෝකයෙන්, වැළපීමෙන්, දුකින්, දොම්නසින්, දැඩි ආයාසයෙන් නොමිදුණේම විය. දුකින් නිදහස්‌ නොවූයේ යෑයි කියමි. 

ඉහත දැක්‌වූයේ ලෝක විනාශය පිළිබඳ සඳහස්‌ සත්ත සූරියග්ගමන සූත්‍ර දේශනාවේ සම්පූර්ණ අදහසයි. මෙම සූත්‍ර දේශනාවේ තොරතුරු සමග අදහස්‌ පෙළක්‌ අප ඉදිරිපත් කරමු.

බුදුදහමට අනුව ලෝක විනාශය සිදුවන්නේ දෙවියන්ගේ ශාපයක්‌ නිසා හෝ වෙනයම් නොපෙනෙන බලවේගයක්‌ නිසා නොවෙයි. එසේ නම් හේතුව කුමක්‌ද? පිළිතුර නම් ලෝකවාසී සත්වයන්ගේ රාග, ද්වේෂ, මෝහ ආදී කෙලෙස්‌ බහුලවීම නිසාය. 

මෙම කෙලෙස්‌ මුල්කරගෙන සත්වයින් විසින් අප්‍රමාණ අකුසල් රැස්‌කරති. මේ නිසාම වතුරෙන්, ගින්නෙන් හා සුළඟින් ලෝක විනාශය සිදුවෙයි. මනුෂ්‍යයන් කෙරේ පවත්නා රාග, ද්වේෂ, මෝහ ආදී කෙලෙස්‌ උත්සන්න වීමෙන්, මනුෂ්‍යයන් කෙරේම ඇතිවන විනාශය, කොසොල් රජතුමාගේ සිහින දහසයෙන් පැහැදිලි වෙයි. ඉන් එකක්‌ නම් බීජයක්‌ හටගෙන කුඩා කාලයේම මල් ගෙඩි හටගෙන කෙටි කලෙකින් ගස විනාශවීමයි. මෙය මනුෂ්‍යයන්ගේ ආයුෂ අඩුවීමේ කතාවයි. අවුරුදු අට, දහය වන විට ඉපිද, දරුවන් ලබා මියයාමයි. වර්තමානයේද ජලයෙන්, ගින්නෙන්, සුළඟින් සිදුවන විනාශයන්ට මිනිස්‌ ප්‍රජාවම වගකීම භාරගත යුතු නොවේද? ලෝභාදී කෙලෙස්‌ නිසා ප්‍රාණඝාතයේ පටන් අකුසල් සිදුකරන විට විනාශවන්නේ මෙම ස්‌වභාවික පරිසරයම නොවේද? පරමාණු බෝම්බ, න්‍යෂ්ටික අවි, සුළඟින් විනාශය රැගෙන යන රසායනික අවි එයට නිදසුන් නොවේද? ලෝක විනාශය සමීපද නැද්ද යන්න තීරණය වීමේදී මනුෂ්‍යයන්ගේ කුසල්, අකුසල්ද ප්‍රධාන නිර්නායක වන බව පැහැදිලිය. මධ්‍යස්‌ථව විමසීමේදී පැහැදිලිවන කරුණ වන්නේ අප වඩාත් කුසල් මඟට හෙවත් සීල, සමාධි, ප්‍රඥ වඩන මඟට යොමුවීමෙන් හේතුඵල දහමට අනුව විනාශවන ලෝකයට ඉඩදී ජීවත්වීමය. බෞද්ධ දර්ශනයට අනුව පවසන්නේ නම් ලෝකය නම් වූ ජාති, ජරා, මරණ, සෝක, පරිදේව, දුක්‌ඛ, දෝමනස්‌සයන්ගෙන් ඇතිවන භයානක විනාශයෙන් සදහටම මිදීමට තෘෂ්ණාව මුළුමනින්ම ප්‍රහාණය කිරීමයි. කිසිදු ලෝක විනාශයක්‌ ගැන බියක්‌ එවිට නැත.

භාවනාව මගින් සිරුරේ ජාන සැකැස්ම වෙනස් වන බව හෙළිවේ

භාවනාව මගින් යහපත් සෞඛ්‍ය ප‍්‍රතිඵල අත් කරදෙන බවට වන විශ්වාසයන් මැද එය විසින් ශරීරයේ රසායනික ක‍්‍රියාකාරීත්වය වෙනස් කරන බව තහවුරු කිරීමට පර්යේෂකයන් පිරිසක් සමත්ව තිබේ.
ඇමරිකාවේ විස්කොන්සින්හි, ස්පාඤ්ඤයේ සහ ප‍්‍රංශයේ පර්යේෂකයන් කණ්ඩායමක් විසින් අනාවරණය කර ඇත්තේ එළඹ සිටි සිහියෙන් යුක්තව සිටින භාවනාවක් අභ්‍යාස කරන පුද්ගලයෙකුගේ ශරීරයේ ජාන සැකැස්ම වෙනස් වන බවයි.
මෙම පර්යේෂණය සඳහා ඔවුන් පුහුණු භාවනානුයෝගීන් පිරිසක් දිනක කාලයක් තුළ භාවනාව අභ්‍යාස කිරීමට යොදවා ඇති අතර සාමාන්‍ය පිරිසක් නිහඬ සහ සන්සුන් කාර්යයන් සඳහා යොදවා තිබේ.
ආරම්භක අවස්ථාවේදී දෙපිරිසේ ජාන සැකැස්මේ වෙනසක් නොතිබී ඇති නමුත් භාවනාව කරගෙන යාමේදී ජාන නියාමනය කරන රසායනිකන්ගේ වෙනසක් සිදුවී ඇති අතර කෝපාවිෂ්ඨ බවට බලපාන ජානයන් අඩුවී ඇතැයි වාර්තා වේ.
මෙමගින් මානසික පීඩාකාරී තත්වයක සිට ඉක්මනින් යථා තත්වයට පත්වීමට අවකාශ සලසන බව පර්යේෂකයින් පවසති.  පර්යේෂණ කණ්ඩායම් ප‍්‍රධානි රිචඞ් ජේ. ඬේවිඞ්සන් පවසා ඇත්තේ මෙය භාවනාව මුලින් ශරීරයේ රසායනික සංයුතිය වෙනස් වන බව තහවුරු කළ පළමු පර්යේෂණය බවයි.
මෙම පර්යේෂණ ප‍්‍රතිඵල ඉදිරි ප‍්‍රතිකාර ක‍්‍රම ගණනාවක් සඳහා භාවිතා කිරීමට හැකිවනු ඇතැයි ඔවුන් විශ්වාසය පළ කර තිබේ. 

January 14, 2014 at 9:17 am | lanka C news

අරූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝක (Immaterial Brahma Realms)


බ්‍රහ්ම ලෝක තල 4 කි . සමථ විදර්ශනා වැඩීම හරහා මනුෂ්‍යයෙකුට විශාල අධ්‍යාත්මික දියුණුවක් ලැබිය හැක. නිර්වාන මාර්ගයට පිවිසීමට පෙරාතුව ලබන තාවකාලික මානසික දියුණු අවස්ථා හැඳින්වෙන්නේ ධ්‍යාන වශයෙනි. මුලින්ම අත්කරගත හැක්කේ රූප ධ්‍යාන 4ක් වන අතර ඉන් ඔබ්බට ගිය විට අරූප ධ්‍යාන අත්කරගත හැක. අරූප ධ්‍යාන ද 4කි. යමෙකු ඉන් එක් ධ්‍යානයක් ලබා මියයන මොහොත වනතුරුත් ඉන් නොපිරිහී සිටීමට සමත් වේ නම් ඔහු මෙලොවින් වෙන්ව ගොස් නැවත උපත ලබන්නේ ඔහු ලැබූ අරූප ධ්‍යානයට අනුරූප අරූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝකයේ ය. ඉන් වඩාත්ම ප්‍රාථමික ලෝකය ආකාසානඤ්චායතනය වන අතර උසස්ම වන්නේ නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතනය යි.  අරූප ධ්‍යානයේ ලක්ෂණය නම් රූපය කෙරෙහි ආශාව, හෝ රූපය පිලිබඳ හැඟීම බොහෝ දුරට දුරු කර තිබීමයි. මේ නිසා අරූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝක වලට භෞතික පෙනුමක් නැත; පවතින ස්ථානයක් නැත; අඩුම තරමින් එහි වෙසෙන්නන්ට රූපයක් නැත. ඇත්තේ ඉතාමත්ම සියුම් හැඟීම් මාත්‍රයක් පමණි. මෙම බ්‍රහ්ම ලෝක වල ආයුෂ ඉතා දීර්ඝ ය. බුදුවරුන් ඉපිද ඉපදී පිරිනිවන්පා ගිය ද මොවුන් ඒ බව දන්නේ නැත. මේ හේතුව නිසා අනාගතයේ බුද්ධත්වය ලැබීමට අපේක්ෂා කරන පුද්ගලයෙකු - බෝධිසත්ත්වයෙකු - මනුෂ්‍ය ලෝකයේදී අරූප ධ්‍යානයක් ලැබුව ද ඔවුන් අරූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝක වල උපදින්නේ නැත. එය බෝධිසත්ත්ව වරුන්ට පම්ණක් විශේෂ ලක්ෂණයකි. මේ අරූපාවචර බ්‍රහ්ම ලෝක සතරයි.

1) නෙවසඤ්ඤානාසඤ්ඤායතන ( Plane of Neither Perception-nor-non-Perception ) : සිදුහත් බෝසතාණන් වහන්සේගේ දෙවන ගුරුවරයා වූ උද්දකරාම පුත්ත එළඹ සිටියේ මෙම ධ්‍යානයටයි. ඔහු සිතා සිටියේ නිවන යනු එය කියා ය. නමුත් බුදුන්වහන්සේ බුදුවී දම් දෙසීමට පැමිණෙන විට ඔහු එම ධ්‍යානයෙන්ම කලුරිය කර තිබූ නිසා අනන්තවත් වූ කාලපරිච්ඡේදයකට ඔහු මෙම බ්‍රහ්ම ලෝකයට ගියේය. මෙම ලෝකයේ ආයු කාලය කල්ප 84000ක් තරම් අති දීර්ඝ වේ.  
2) ආකිඤ්චඤ්ඤායතන ( Plane of Nothingness ) : සිදුහත් බෝසතාණන් වහන්සේගේ පළමු ගුරුවරයා වූ ආලාර කාලාම එළඹ සිටියේ මෙම ධ්‍යානයටයි. ඔහු නිවන ලෙස සිතා සිටියේ එයයි. 
3) විඤ්ඤාණඤ්චායතන ( Plane of Infinite Consciousness ) 
4 ) ආකාසානඤ්චායතන ( Plane of Infinite Space )

සබ්බ දානං ධම්ම දානං ජිනාති